Pedagog specjalny, socjolog prawa i bioetyk prof. Błażej Kmieciak w czasie sesji Q&A organizowanej przez Interdyscyplinarną Akademię Bioetyki w ramach cyklu Bioethics Lab zgłosił postulat, aby rozpocząć dyskusję nad obniżeniem wieku współdecydowania dzieci w sprawie wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych do 13 roku życia. Obecnie obowiązująca Ustawa o prawach pacjenta z 2008 roku ustaliła ten wiek na 16 lat.
Prof. Błażej Kmieciak był gościem sesji Q&A organizowanej przez Interdyscyplinarną Akademię Bioetyki w ramach cyklu Bioethics Lab. Odpowiadał na pytania dotyczące praw dziecka jako pacjenta. Szereg pytań dotyczyło m.in. decyzji dotyczących aborcji, gdy w ciąży jest małoletnia dziewczynka, szczepień dzieci, a także eutanazji na najmłodszych.
Podsumowując sesję pedagog specjalny, socjolog prawa i bioetyk zgłosił postulat, aby rozpocząć dyskusję nad obniżeniem wieku współdecydowania dzieci w sprawie wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych do 13 roku życia. Obecnie obowiązująca Ustawa o prawach pacjenta z 2008 roku ustaliła ten wiek na 16 lat. Równocześnie prof. Kmieciak zaznaczył, że nie jest zwolennikiem samodecydowania przez dzieci, bo „są dziećmi i mają prawo popełniać błędy, których nie powinni popełniać dorośli”. Zauważył, że jego 13-letnia córka ma dużo większą świadomość społeczną, niż on miał w jej wieku. Wynika to przede wszystkim z szerokiego dostępu do informacji. – To nie znaczy, że jest dojrzalsza niż ja, gdy byłem w jej wieku, ale oznacza to, że możliwość porównywania pewnych kwestii ma większą niż ja miałem w tym czasie – podkreśla.
Prof. Kmieciak zwraca uwagę, że dziecko przed 16 rokiem życia proszone jest przez personel medyczny o wyrażenie zgody w przypadku przerwania ciąży (w tym przypadku dziewczynka od 13 roku życia może wyrazić lub nie wyrazić zgody na przerwanie ciąży; jeśli dziewczynka się nie zgadza, a jej rodzice się zgadzają, to decyzję podejmuje sąd), udziału w eksperymencie o charakterze badawczym oraz w przypadku transplantacji szpiku dla osoby bliskiej, natomiast nie może współdecydować o tym czy będzie miało plombę czy nie.
– Ten wskazany w ustawie 16 rok życia nie nadąża za zmianami socjo-kulturowymi – mówi pedagog specjalny i socjolog prawa przypominając, że chodzi o zgodą kumulatywną, czyli dwugłos dziecka i jego prawnych opiekunów, którzy współdecydują w sprawach o charakterze medycznym. W tym kontekście skrytykował możliwość zakupu bez recepty tzw. antykoncepcji awaryjnej w formie tabletki ellaOne przez osoby, które ukończył 15 rok życia (od 2015 roku osoby powyżej 15. roku życia mogły kupić lek bez konieczności wizyty u lekarza; w 2017 roku znowelizowano ustawę i ellaOne dostępna jest tylko na receptę). – To była niemądra decyzja, bo nie uwzględniała kontekstu rodzica – mówi podkreślając, że samodzielność decyzyjna jest naruszeniem praw dziecka, a nie ich ochroną. – Rodzic jest pierwszym rzecznikiem praw dziecka – zaznacza.
Prof. Kmieciak zauważa także, że aktualnie dziecko do 16 roku życia ma prawo do informacji tylko niezbędnych do przeprowadzenia zabiegów diagnostyczno-terapeutycznych, a to trochę mało, by było traktowane w sposób podmiotowy. Odwołując się do swojego doświadczenia pracy w szpitalu psychiatrycznym zaznaczył, że 14- czy 15-latek, który nie jest rzetelnie poinformowany, nie wejdzie skutecznie w proces terapeutyczny.
Argumentem za obniżeniem wieku są także przepisy Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego. Dziecko od 13 roku życia może ponosić odpowiedzialność karną, jako nieletni.
Wykład „O prawach dziecka jako pacjenta” oraz sesja Q&A są dostępne na kanale YouTube Interdyscyplinarnej Akademii Bioetyki:
Dr hab. n. praw. Błażej Kmieciak, prof. UM w Łodzi, pedagog specjalny, socjolog prawa i bioetyk, jest absolwentem resocjalizacji, socjologii i podyplomowych studiów w zakresie prawa medycznego i bioetyki. Ukończył Szkołę Praw Człowieka organizowaną przez Helsińską Fundację Praw Człowieka oraz Szkołę Profilaktyki Uzależnień w Warszawie. Posiada uprawnienia mediatora. Odbywał kurs z zakresu bioetyki organizowany przez Kennedy Institute of Ethics, Uniwersytetu Georgetown oraz półroczne szkolenie dotyczące praktyki w przestrzeganiu praw dziecka oraz przeciwdziałaniu przemocy wobec dzieci organizowane przez Center for Health and Human Rights Uniwersytetu Harvard i Organizację Narodów Zjednoczonych. Przez osiem lat pełnił funkcję Rzecznika Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego. W tym czasie kierował również działem „bioetyka” portalu biotechnologia.pl. Był przewodniczącym zespołu przy Rzeczniku Praw Pacjenta ds. opracowania standardów postępowania w terapiach medycznych stosowanych w okresie kończącego się życia. Był członkiem Zespołu ds. Ochrony Autonomii Rodziny i Życia Rodzinnego przy Ministerstwie Sprawiedliwości. Pracuje w Zakładzie Prawa Medycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Od 2020 r. jest członkiem Państwowej Komisji ds. Pedofilii. Jest także przewodniczącym rady naukowej Interdyscyplinarnej Akademii Bioetyki.
Bioethics Lab to nowatorski dwuletni cykl spotkań kierowany głównie do międzynarodowej społeczności bioetyków i naukowców z różnych dziedzin oparty o interdyscyplinarne wykłady wybitnych ekspertów. Dostęp do dyskusji i wykładów jest bezpłatny, otwarty dla wszystkich zainteresowanych, w tym studentów.
Bioethics Lab to jeden z projektów w ramach powstałej w Krakowie Interdyscyplinarnej Akademii Bioetyki, której celem jest popularyzacja nauki, rozwój bioetyki i edukacji bioetycznej w Polsce, a także promocja wiedzy i badań naukowych w zakresie nauk przyrodniczych i medycznych, które są nieodłącznie związane z licznymi, wciąż nowymi dylematami natury etycznej.
Interdyscyplinarna Akademia Bioetyki została objęta honorowym patronatem Ministra Edukacji i Nauki. Projekt jest dofinansowany ze środków budżetu państwa w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki.
Szczegóły na www.akademiabioetyki.pl.
