Wirtualna rzeczywistość (VR) do diagnozy chorób otępiennych czy w ich terapii wykorzystywana jest już od jakiegoś czasu. Ponadto dzięki tej technologii sami projektanci rozwiązań np. dla osób z demencją mogą przekonać się, jak oni widzą i postrzegają przestrzeń.
Przekonują się o tym studenci Wydziału Architektury oraz Wydziału Automatyki, Elektroniki i Informatyki Politechniki Śląskiej, którzy zgłębiają wiedzę na temat projektowania dla osób starszych oraz osób z demencją.
„Prowadząc zajęcia ze studentami wiemy, jak trudno młodym ludziom wyobrazić sobie problemy osób starszych. Dlatego za pomocą wirtualnej rzeczywistości stworzyliśmy narzędzie, które pozwala wczuć się w sytuację osoby starszej: przedstawia nam dysfunkcje wzroku kojarzone ze starzeniem się organizmu, symuluje sposób poruszania się na wózku oraz zaburzenia słuchu poprzez występowanie szumów. Dzięki temu sami możemy sprawdzać, jak zaprojektowana przez nas przestrzeń jest odbierana przez seniorów, którym towarzyszy szereg dolegliwości mających wpływ na percepcję przestrzeni. Z wykorzystaniem VR projektant może ocenić, czy dobrze wybrał akcent plastyczny, skontrastował poszczególne powierzchnie itd.” – powiedziała zajmująca się tą tematyką dr inż. Iwona Benek z Politechniki Śląskiej.
Dodała, że osoby starsze są bardzo wymagającą grupą dla architektów, ponieważ towarzyszy im szereg dolegliwości – różne dysfunkcje motoryczne, poznawcze, wzroku, słuchu.
Stąd też pomysł na wykorzystanie wirtualnej rzeczywistości do testowania zaprojektowanego mieszkania dla osoby starszej.
W taki sposób powstał również przykładowy korytarz szpitala czy ośrodka zdrowia. „Użytkownik VR wykonuje określone zadania i warianty eksperymentalne do wykonania w wirtualnym świecie np. przechodzi przez korytarz, a lekarz czy psycholog testuje w ten sposób jego spostrzegawczość i to, jak radzi sobie w nowej, nieznanej przestrzeni. Tutaj główny nacisk został położony na testowanie takich funkcji poznawczych jak: pamięć epizodyczna, uwaga dowolna, funkcje wykonawcze, pamięć prospektywna, pamięć operacyjna. Przy projektowaniu zwrócono szczególną uwagę na łatwość obsługi oraz wybór zadań, z jakimi na co dzień spotykają się osoby 60+” – tłumaczyła Benek.
To rozwiązanie – jeszcze przed pandemią – zostało przetestowane na małej grupie pacjentów Szpitala Geriatrycznego w Katowicach, a wyniki badacze opublikowali.
„Jego zaletą jest to, że możemy sprawdzać funkcje poznawcze danej osoby bez przygotowywania specjalnej przestrzeni. Wystarczy założyć okulary i w ciągu 10-15 minut wykonać test” – mówiła badaczka.
W ocenie Benek podejście samych seniorów do tej nowoczesnej technologii jest pozytywne. „Seniorzy byli chętni do testowania VR; nie mieli problemu z wypróbowaniem naszego rozwiązania” – powiedziała.
W tym semestrze – w ramach zajęć typu PBL (ang. project-based learning), które mają łączyć studentów i naukowców z różnych dziedzin i wydziałów, z partnerami z otoczenia społeczno-gospodarczego, w celu stworzenia innowacyjnych rozwiązań – studenci projektują system informacji graficznej dla osób z demencją w postaci etykiet i tablic, które również zostaną przeniesione do wirtualnych przestrzeni.
„W mieszkaniu przyjmujemy, że dana osoba rozpoznaje układ pomieszczeń, ale może mieć problemy z zapamiętaniem np. co w danej szafce kuchennej się znajduje. Dlatego projektujemy naklejki pokazujące, co gdzie jest. Takie rozwiązanie jest już powszechnie stosowane na świecie w ośrodkach opiekuńczych dla osób z demencją. Natomiast w przestrzeni publicznej te tabliczki muszą być bardziej uniwersalne tzn. muszą służyć wszystkim użytkownikom. Nasze łączą opis/podpis i piktogram, co mocniej oddziałuje na użytkownika” – wyjaśniła.
Dodała, że w przestrzeni publicznej, niestety, obserwuje brak informacji przydatnych dla osób starszych czy z demencją. Chodzi o informacje np. na temat układu budynku czy lokalizacji w nim toalet.
Zajmująca się projektowaniem dla osób starszych dr Benek współpracuje ponadto z Fundacją Laboratorium Architektury 60+ (LAB 60+), a także z Wydziałem Inżynierii Biomedycznej Politechniki Śląskiej, gdzie naukowcy opracowują innowacyjne urządzenia np. ułatwiające osobom starszym wykonywanie codziennych czynności.
