„Bycie starszym jest darem Boga” – tak brzmi tytuł opublikowanego dzisiaj w Watykanie dokumentu Papieskiej Akademii Życia. Opisuje on sytuację osób na etapie „trzeciego wieku” po pandemii. Dokument opracowany w porozumieniu z Dykasterią ds. Integralnego Rozwoju Człowieka proponuje refleksję nad wnioskami, jakie należy wyciągnąć z tragedii spowodowanej rozprzestrzenianiem się Covid-19, nad jej konsekwencjami dla dnia dzisiejszego i dla najbliższej przyszłości naszych społeczeństw.
Lekcja, którą otrzymała ludzkość w ubiegłych miesiącach uświadamia z jednej strony współzależność wszystkich ludzi, a z drugiej obecność poważnych nierówności. Wszyscy przeżywają tę samą burzę, ale znajdują się w różnych łodziach: najsłabsi najczęściej toną. Dlatego konieczne jest przemyślenie na nowo modelu rozwoju całej planety.
Podczas pierwszej fali pandemii, znaczna część zgonów z powodu Covid-19 wydarzyła się instytucjach przeznaczonych dla osób starszych, w miejscach, które miały chronić „najbardziej kruchą część społeczeństwa”, a gdzie zamiast tego śmierć dotknęła nieproporcjonalnie więcej osób niż w domu oraz środowisku rodzinnym. Pandemia wyraźnie pokazała, że potrzebujemy nowej wizji, nowego paradygmatu, który pozwoli społeczeństwu zadbać o osoby starsze.
Dokument Papieskiej Akademii Życia zauważa, że ze statystyczno-socjologicznego punktu widzenia, mężczyźni i kobiety żyją dzisiaj dłużej. Jednak ta wielka transformacja demograficzna stanowi ogromne wyzwanie kulturowe, antropologiczne i ekonomiczne. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, w 2050 roku na świecie będą dwa miliardy ludzi powyżej 60 roku życia: zatem co piąta osoba będzie w podeszłym wieku. Dlatego konieczne jest, aby nasze miasta stały się integracyjnymi i przyjaznymi miejscami dla osób starszych i ogólnie, dla wszystkich form kruchości.
W naszych społeczeństwach dominuje jednak wyobrażenie starości jako wieku nieszczęśliwego, utożsamianego z czasem opieki, wzmożonych potrzeb i wydatków na opiekę medyczną. „Tymczasem bycie osobą starszą jest darem Boga i wielkim bogactwem, osiągnięciem, które należy chronić z troską” – stwierdza dokument.
Nie ulega wątpliwości, że pandemia wzmocniła we wszystkich świadomość, że bogactwo lat jest skarbem, który należy cenić i szanować.
Dokument postuluje nowy model opieki nad osobami starszymi. Zakłada on zróżnicowane działania na wielu płaszczyznach, które będą pewnym ciągiem pomocowym pomiędzy domem, a różnymi usługami zewnętrznymi, bez traumatycznych cezur, nieodpowiednich dla kruchości starzenia się. Domy opieki powinny stawać się bardziej elastyczne np. poprzez realizację pewnych działań opiekuńczych bezpośrednio w domach osób starszych. Potrzebne jest także odkrycie szerszej sieci solidarności, niekoniecznie i wyłącznie opartej na więzach krwi, ale wyrażającej się uczestnictwem, przyjaźnią, wspólnymi uczuciami, wzajemną hojnością w reagowaniu na potrzeby innych.
Dokument Papieskiej Akademii Życia podejmuje też temat kontaktu z młodzieżą. Podkreśla, że „spotkanie” międzypokoleniowe może wnieść w tkankę społeczną „nową limfę humanizmu, która uczyniłaby społeczeństwo bardziej solidarnym”. Papież Franciszek wielokrotnie zachęcał młodych, aby byli blisko swoich dziadków – dodając przy tym, że „starzejący się człowiek nie zbliża się do końca, ale do tajemnicy wieczności; aby to zrozumieć, musi zbliżyć się do Boga i żyć w relacji z Nim”. Troska o duchowość osób starszych, o ich potrzebę bliskości z Chrystusem i dzielenia się swoją wiarą jest wielką misją miłosierdzia w Kościele. W dokumencie wyraźnie zaznaczono, że jedynie dzięki osobom starszym młodzi ludzie mogą na nowo odkryć swoje korzenie i tylko dzięki młodym ludziom starsi odzyskują zdolność do marzeń.
Cenne jest również świadectwo, jakie osoby starsze mogą dawać dzięki swojej słabości. Można ją odczytywać jako lekcję, jako naukę o życiu. Starość należy rozumieć w tym duchowym horyzoncie: jest to wiek sprzyjający oddaniu się Bogu. W miarę jak słabnie ciało, zmniejsza się witalność psychiczna, pamięć i umysł, zależność osoby ludzkiej od Boga staje się coraz bardziej oczywista.
Na zakończenie dokument Papieskiej Akademii Życia formułuje apel, aby całe społeczeństwo obywatelskie, Kościół i różne tradycje religijne, świat kultury, szkoły, wolontariat, gospodarka i komunikacja społeczna podjęły odpowiedzialność za promocję oraz wspieranie zdecydowanych działań, aby umożliwić osobom starszym opiekę i pomoc w środowisku rodzinnym, we własnych domach, w miejscach bardziej przypominających domy niż szpitale. To jest zmiana kulturowa, którą należy wprowadzić.
