Pomoc dla kobiet i rodzin zamiast aborcji – nowy projekt ustawy i zmiana przepisów wykonawczych

Obecna oferta aborcyjna musi zostać zastąpiona systemem wsparcia i pomocy, które zapewniają każdemu dziecku potrzebną pomoc, a matkom i całym rodzinom poczucie bezpieczeństwa. Dlatego autorzy Obywatelskiej Inicjatywy Ustawodawczej „Stop Aborcji” przygotowali nowelizację ustaw w związku ze wsparciem rodzin, w których z narodzinami dziecka wiąże się szczególnie obciążająca sytuacja.

Wiele rodzin wychowuje dzieci dotknięte niepełnosprawnością albo chorobą zagrażającą ich życiu, samotnie borykając się z codziennymi problemami. Duża część z nich skonfrontowała się z diagnozą o chorobie dziecka jeszcze przed jego narodzeniem. Jesteśmy winni tym rodzinom odpowiednią pomoc i wsparcie. Cel ten wyraża, zawarte w obywatelskim projekcie ustawy „Stop Aborcji”, zobowiązanie organów administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego do zapewnienia pomocy materialnej i opieki dla rodzin wychowujących dzieci dotknięte ciężkim upośledzeniem albo chorobą zagrażającą ich życiu, jak również dzieci poczęte w okolicznościach uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa.

Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris przygotował pakiet składający się z projektów nowelizacji czterech ustaw i czterech rozporządzeń (w tym jeden projekt nowego rozporządzenia), które stanowiłyby realizację wspomnianego zobowiązania organów władzy publicznej. Zostały one zebrane w projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wsparciem rodzin, w których z narodzinami dziecka wiąże się szczególnie obciążająca sytuacja oraz w projektach czterech rozporządzeń. Koszty wprowadzenia omawianych rozwiązań, przedstawione szczegółowo w uzasadnieniach do poszczególnych projektów, szacuje się na około 890 mln zł rocznie.

Główne założenia:

I. Wsparcie hospicjów perinatalnych i stworzenie odrębnych regulacji dotyczących opieki paliatywnej dla dzieci

Projekt przewiduje refundację świadczeń z zakresu hospicyjnej opieki perinatalnej, które obecnie realizowane są bez pomocy ze strony instytucji publicznych.

Ważne także, by po urodzeniu dziecko mogło zostać otoczone adekwatną opieką. Dzieci w wieku do lat 18. to zaledwie 2,1 proc. spośród ponad 80 tys. pacjentów hospicjów w Polsce. Pomimo, że ich potrzeby są odmienne od potrzeb osób w podeszłym wieku, a opieka paliatywna nad obiema grupami wiekowymi zalicza się do dwóch różnych działów medycyny, regulowane są tym samym rozporządzeniem.[1] Proponujemy stworzenie odrębnej regulacji dedykowanej tylko pediatrycznej opiece paliatywnej, której podstawową formą będzie hospicjum domowe, rezygnując przy tym ze świadczenia opieki paliatywnej w warunkach ambulatoryjnych.

II. Świadczenia opiekuńcze bez konieczności rezygnacji z pracy rodziców dzieci niepełnosprawnych

Rezygnacja – w stosunku do rodziców niepełnosprawnych dzieci (w wieku do lat 16.) – z wymogu niepodejmowania lub rezygnacji z pracy zarobkowej, jako warunku otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego i specjalnego zasiłku opiekuńczego[2]. Nie pozwalając na dodatkową pracę zarobkową, trudne warunki bytowe skazują beneficjentów obu świadczeń opiekuńczych na egzystencję na granicy minimum socjalnego. Stanowią także zachętę do pracy w szarej strefie. Niezbędne jest przy tym wypracowanie narzędzia pozwalającego na wyodrębnienie osób z najcięższymi niepełnosprawnościami.

III. Rozwinięcie domowej pediatrycznej opieki długoterminowej

Grupą dzieci dotkniętych najpoważniejszymi wadami (swego rodzaju „kwalifikowaną” niepełnosprawnością), zaraz po pacjentach hospicjów, są dzieci kwalifikujące się do opieki długoterminowej.[3] Ich stan zdrowia w największym stopniu rzutuje na życie ich rodzin.  Proponujemy wyodrębnienie w ramach istniejącego systemu, pediatrycznej opieki długoterminowej domowej i uczynienie jej jednym z najistotniejszych elementów systemu wsparcia i opieki nad dziećmi z ciężkimi upośledzeniami. Jednocześnie włączamy do niej część świadczeń występujących do tej pory w ramach opieki stacjonarnej, w tym nieodpłatne badania diagnostyczne i leki.

IV. Zdrowotne świadczenie ciążowe

Proponujemy wprowadzenie specjalnego zdrowotnego świadczenia ciążowego. Będzie ono przysługiwało każdej kobiecie ciężarnej, która w związku z ciążą nie powinna kontynuować albo podejmować pracy zawodowej i w związku z tym pracy nie kontynuuje albo nie podejmuje. Dotyczy to sytuacji, w których ciąża stanowi zagrożenie dla jej zdrowia, lub w związku z zagrożeniem upośledzenia dziecka poczętego bądź chorobą zagrażającą jego życiu. Takie świadczenie będzie przysługiwało w wysokości 1 000 zł miesięcznie przez cały okres trwania opisanych wyżej okoliczności. W razie pobierania przez kobietę innych zasiłków bądź świadczeń, projekt proponuje wówczas odpowiednie obniżenie proponowanej kwoty.

V. Wsparcie o charakterze niematerialnym – pomoc psychologiczna i świadczenie wspierające

Proponuje się wprowadzenie pomocy psychologicznej dla rodziców dzieci dotkniętych niepełnosprawnością albo chorobą zagrażającą ich życiu, w tym dla tych, którzy otrzymują diagnozę o chorobie dziecka jeszcze przed narodzeniem. Podobne wsparcie przysługiwałobymatce dziecka,  wówczas gdy zachodzi duże prawdopodobieństwo, że jego poczęcie nastąpiło w wyniku czynu zabronionego.

Wspomniane sytuacje powodują nieraz znaczne problemy organizacyjne w zakresie codziennych, podstawowych potrzeb rodziny. Proponuje się zatem zapewnienie potrzebującym wsparcia w zakresie prowadzenia gospodarstwa domowego, rozwiązywania problemów socjalnych i wychowawczych, motywowania do udziału w spotkaniach grupowych z osobami znajdującymi się w podobnych sytuacjach życiowych oraz indywidualne konsultacje.

VI. Szybsza adopcja dziecka poczętego w wyniku gwałtu lub niepełnosprawnego

Niekiedy obciążenie psychiczne, sytuacja rodzinno-społeczna, ale także sytuacja ekonomiczna spowodowana zagrożeniem ciężką chorobą dziecka lub też jego pochodzeniem z czynu zabronionego powodują, że rodzicie nie są w stanie, lub też niekiedy nie chcą, go wychowywać. Proponuje się więc wprowadzić przyspieszony sposób przysposobienia takiego dziecka przez innych rodziców. W tym celu, nowelizując Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz Kodeks postępowania cywilnego, pozwala się na przyspieszenie procesu udzielenia tzw. zgody blankietowej, która stanowi konieczny wymóg późniejszego przysposobienia całkowitego.

VII. Rozwój interwencyjnych ośrodków adopcyjnych

Co roku w Polsce porzucanych jest około 800 dzieci z przyczyn innych niż zdrowotne.[4]Wśród najważniejszych przyczyn wymienia się ubóstwo lub trudności finansowe, samotne rodzicielstwo, bezdomność i bezrobocie, depresje poporodową, przemoc, ciążę w wyniku gwałtu, niepełnosprawność dziecka, uzależnienia. Ponieważ, jak wskazuje GUS, „od lat utrzymuje się tendencja, że im młodsze dziecko, tym większą ma szansę na przysposobienie”[5], proponuje się zobligowanie samorządów wojewódzkich do tworzenia interwencyjnych ośrodków adopcyjnych. W ten sposób projekt zmierza do zapewnienia stabilnego, trwałego i rodzinnego środowiska wychowawczego dzieciom porzuconym, od razu bądź wkrótce po narodzinach.

VIII.  Reforma sposobu działania domów samotnej matki

Proponowane zmiany umożliwią korzystanie z domów samotnej matki w całej Polsce, znosząc obowiązujące obecnie rozwiązania, które w praktyce pozwalają tylko na korzystanie z nich na terenie gminy ostatniego miejsca zamieszkania.

Źródło: Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris www.ordoiuris.pl